MIMBERA - VAKUF U NAS

الْحَمْدُ لِلَّهِ  رَبِّ الْعَالَمِينَ،  نَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ، وَ نَسْألُهُ الكَرَامَةَ فِيماَ بَعْدَ الْمَوْتِ لَنَا وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ. وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَ مِنْ سَيِّئاتِ أعْمَالِنَا.  مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلاَ هَادِيَ لَهُ.

وَأشْهَدُ أنْ لا إِلَهَ إِلاّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، أرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَ سِرَاجًا مُنِيرًا لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلىَ الْكَافِرِينَ.

صلى الله تعالى عليه وعلى آله وأولاده وأزواجه وأصحابه وأتباعه. وخلفائه الراشدين المرشدين المهديين من بعده . ووزارئه الكاملين في عهده. خصوصا منهم على ساداتنا أبي بكر وعمر وعثمان وعلي. وعلى بقية الصحابة والقرابة والتابعين. والذين اتبعوهم بإحسان إلى يوم الدين،

رضوان الله تعالى عليهم وعلينا أجمعين. أما بعد، فيا عباتد الله، اتقوا الله وأطيعوه . إن الله مع الذين اتقوا والذين هم محسنون .

قال الله تعالى فى كتابه الكريم :

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ ۚ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ [٣:٩٢]

صدق الله العظيم

U ime Allaha, Milostivog, Samilosnog!        

Neka je hvala Allahu, Gospodaru Dana sudnjega, Milostivom, Svemilosnom. Onome koji je svijet ukrasio pravednošću vladara, pobožnošću učenih i darežljivošću imućnih. Neka je salavat i selam na osljednjeg vjerovjesnika Muhammeda s.a.v.s., njegovu časnu porodicu, uzorne ashabe i na sve njegove sljedbenike do Dana kada se račun bude polagao.  

  A zatim: Dragi brate i poštovana sestro, danas je petak 20. muharrem 1437. ili 21. oktobar 2016. godine. Ovo je 3. hutba u novoj godini. Prošli petak imasmo temu, ,Zdrav razum', a današnja je, ,Vakuf u nas'.

Allah, dž.š, kaže: „Nećete zaslužiti nagradu sve dok ne udijelite dio od onoga što vam je najdraže; a bilo šta vi udijelili Allah će sigurno za to znati.“ (Ali Imran, 92)

Cijenjeni  džemaate!

 Vakuf (arapski: avqāf, turski: vakıf) je institut islamskog prava, koji se razvijao od XI. do XIX. st., - po mnogo čemu odgovara institutu zaklade u europskom pravu. Vakuf po islamskom pravu označava neko dobro koje neka osoba (vakif) svojevoljno izdvoji iz svoje imovine, predajući je Allahu, dok prihodi ili svrha vakufa služe ljudima. Dokument kojim se opisuje vakuf se zove vakufnama, na kraju svake vakufname stoji ,,Proklet bio onaj ko na bilo koji način oskrnavi ovo moje dobro djelo!"

U Šerijatu vakuf označava zadužbinu u ime Allaha dž.š., odnosno izuzimanje predmeta iz svoje imovine i davanje na Allahovom putu, sve dok je svijeta i vijeka. Najstariji vakuf je, svakako, Ka’ba, koju je izgradio Ibrahim a.s., po čemu je ovaj veliki Allahov Poslanik poznat kao prvi pravi vakif.

 Prve vakufske objekte u vidu gradova na Balkanskom području i u Bosni podigao je Isa-beg-Ishaković, (bio je osnivač Skoplja, Šapca, Novog Pazara i Sarajeva) kao svoj vakuf, o čemu nam govori najstariji osmanlijski dokument u Bosni, vakufnama Isa-bega Ishakovića datirana između 1. februara i 3. marta 1462. godine.

 Odnos muslimana prema vakufima mora biti kranje obazriv, jer je to, po hadisu, Allahova imovina prema kojoj se sa najvećom pažnjom treba ophoditi. U tom svjetlu interesantna je dova iz vakufname Sultan Sulejmana, h.g. 950 /1543. godine:…Neka onome ko bude pazio da moji vakufi opstanu i radio na tome da se njihova dobit povećava, Allah učini da mu poslovi budu lijepi, primi njegove sevape, da ga zato nagradi neizmjerno, da ga sačuva nepogoda i tuga dunjalučkih.

Uzvišeni Allah je kazao u Kur'anu:

إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ

Mi ćemo doista oživiti mrtve, i Mi pišemo sve što su pripremili, i tragove njihove! I sve smo Mi pobrojali u Vodiču Jasnome.  (Ja Sin, 12)

Ono što čovjek radi unosi se u Knjigu njegovih djela, koja će mu biti data na Sudnjem danu, da čita iz nje. Kur'an spominje tri vrste knjiga:

1.  lična knjiga: Čitaj svoju knjigu ( El-Isra', 14))

2. knjiga ummeta: Svaki ummet bit će pozvan knjizi svojoj (El-Džasije, 28)

3. opća knjiga: I sve smo Mi pobrojali u Vodiču Jasnome. (Ja Sin, 12)

Vakuf je oslonjen na ova tri ajeta: nema ga bez iskrena nijjeta u ime Boga; sve što je uvakufljeno kao trajno dobro upisuje se u knjizi svakog pojedinca, u knjizi Ummeta i bit će zabilježeno u Knjizi Jasnoj.

 Knjiga čovjekovih djela je otvorena čak i nakon njegove smrti, sve do Sudnjeg dana. To su tragovi njegovog trajnog dobra koje ne presušuje.

Umrli ima koristi i nakon dunjalučke smrti od određenih djela koja je uradio za vrijeme svoga života. Dokaz za to su hadisi Allahovog Poslanika, s.a.v.s., u kome on veli:

إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثَةٍ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ

„Kada čovjek umre i njegovo djelo se prekine, osim u tri slučaja: ako je za sobom ostavio neku trajnu sadaku (sadekatun džarijetun), znanje kojim se ljudi koriste ('ilmun juntefe'u bihi), ili dobrog potomka koji Allahu upućuje dovu za njega (veledun salihun jed'u lehu).“ (Muslim)

  Na osnovu ovog, i sličnih hadisa, ulema je pobrojala djela koja je vjerenik ugradio iza životna čiji je uzrok bio umrli za svog života i od kojih ima koristi i nakon svoje smrti. Takvih djela ima devet vrsta, a to su:

1. Trajna sadaka, poput raznih vrsta vakufa. Sve dok traju vakufi i dok se njima koriste ljudi, umrli će imati od toga nagradu.

2. Korisno znanje, poput pisanja korisnih knjiga, udžbenika i naučnih djela, održavanja korisnih predavanja i vazova. Ovdje se, svakako, mogu uvrstiti i razne vrste naučnih izuma od opće koristi itd.

3. Hajirli dijete. To je dijete koje je odgojeno u islamu i koje je spoznalo Allahova i roditeljska prava pa se moli Allahu za svoje roditelje, ili dijete koje radi dobra djela u ime svojih roditelja, ili koje roditeljima poklanja sevape svojih djela iz zahvalnosti što su ga odgojili u islamu.

4. Izgradnja džamije u kojoj bi se obavljao namaz i podučavalo islamu.

5. Izgradnja raznih općekorisnih centara i domova u kojima bi bili prihvaćeni siromašni, nevoljnici, beskućnici, napuštena djeca, djeca bez roditelja...

6. Izgradnja vodovoda, bunara, raznih vrsta javnih česmi i sistema za navodnjavanje, koji bi koristili ljudima.

7. Izgradnja raznih pojilišta ili sistema za napajanje stoke i divljači.

8. Sađenje voća ili drveća od čijih plodova, drveta i hlada bi bilo koristi ljudima, pticama i životinjama.

9. Ostavljanje Mushafa svom nasljedniku da iz njega uči, kao i uvakufljavanje Mushafa za potrebe džamije ili drugih mjesta u kojima bi ljudi učili iz njih.

 Za sve spomenute hajrate, koji su posebne vrste vakufa, a učinjeni u ime Allaha, dž.š., s ciljem postizanja Njegovog zadovoljstva, sevabi će teći i nakon smrti, sve dok to bude koristilo ljudima.

 Dr. El-Hurafi spominje zanimljive i rijetko poznate vrste vakufa: „Postojao je vakuf posuđa. Naime, nekada se je posuđe pravilo od gline, tako da ukoliko bi neko dijete razbilo posudu, a da ga ne bi grdili roditelji, moglo je da ode u posebne trgovine gdje bi dobilo novu posudu.

Takođe, postojali su vakufi za pse lutalice, mačke, pa čak i ptice selice kojima bi se iz vakufa obezbijedila hrana i voda. Postojao je i vakuf za konje koji su išli u borbu, a ostarili su i nemoćni za rad. Islam je i njima posvetio pažnju, jer je naša vjera – vjera samilosti i blagosti. Vakuf obuhvata sve dijelove života, i pruža lijepu sliku o našoj vjeri, različitu od one koju odašilju zlonamjerni mediji. “

 Sedamdesetih godina XX. vijeka, kada se javila potreba za osnivanjem Islamskog teološkog fakulteta u Sarajevu, Rijaset IZ-e u BiH je podsticao muslimane da uvakufljuju svoju imovinu u novcu. U toj akciji su prednjačili tadašnji reisu-l-ulema Naim Hadžiabdić, Ahmed Smajlović i Husein Đozo.

  Rezultat toga je, što je, zajedno sa ostalim rukovodiocima IZ-e insistirao da se zekat i sadakatul-fitr daju za potrebe IZ-e, je opstanaka GH medrese i otvaranje prvog fakulteta Islamskih nauka u Jugoslaviji. Danas bogatije Islamske zemlje višak novca pretvaraju u vakufe u zemljama gdje su muslimani siromašni i gdje su manjina. Treba poštovati volju vakifa i ne potcijeniti nečiji vakuf. Poznat je slučaj dva učenika iz BiH, koji su svoj imetak od po pola marke (za sendviče) dali za vakuf i zabilježeni sa kao veliki vakifi.

 Gledajući sa vremenske distance, vakuf je bio zrok nastanka mnogih gradova, sela, čaršija. Iz vakufa su hranjeni gladni, liječeni bolesni, ugošćavani putnici-namjernici, pojeni žedni. Vakufom su pregrađivane i premošćavane rijeke, popravljani putevi, podizane česme. Poznati su česmanski vakufi u Mostaru čija je svrha bila da popravljaju česme koje su pojile žedne putnike. Poznati su vakufi za miraz siromašnim djevojkama i vakufi za smještaj napuštenih životinja itd.  

 Vakufili su i mladi i stari i muški i ženski i oni koji su bili imućni i oni koji su imali manje. Nema dileme da vakuf može učiniti boljim svijet u kojem živimo jer nas približava Allahovoj milosti preko dobročinstva našoj zajednici. Na koncu, Allah dž.š je poručio:„Sve što činite – sebi činite – i dobro i zlo…“ (Isra, 7.).

  Dova

 Molimo Te Uzvišeni da vratimo oduzete vakufe i daj nam svijest za novim uvakufljavanjem na Tvom putu.

 Milostivi Allahu, podari nam poštovanje prema našim džamijama i onima koji nas vode na pravi put. Učini da volimo džamiju pa da se radujemo petku i džumi namazu u njemu. Ne zaboravljajmo svoju islamsku zajednicu. Amin!

ألا إن أحسن الكلام و أبلغ النظام. كلام الله الملك العزيز العلام. كما قال الله تبارك و تعالي في نظم الكلام: و إذا قريئ القرآن فاستمعوا و أنصتوا لعلكم ترحمون.

أعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم: إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ.

[جلوس]

بارك الله لنا و لكم و لسائر المؤمنين و المؤمنات و المسلمين و المسلمات الاحياء منهم و الاموات يرحمتك يا أرحم الرحمين

الخطبة الثانية

الحمد لله حمد الكاملين. و الصلاة و السلام علي رسولنا محمد و آله و صحبه أجمعين. تعظيما لنبيه و تكريما لفخامة شأن شرف صفيه. فقال عز و جل من قائل مخبرا و آمرا: إن الله و ملائكته يصلون علي النبي, يا أيها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليما.

اللهم صلي علي محمد و علي آل محمد, كما صليت علي ابراهيم و علي آل ابراهيم, إنك حميد مجيد.

اللهم بارك علي محمد و علي آل محمد, كما باركت علي ابراهيم و علي آل ابراهيم, إنك حميد مجيد.

اللهم أصلح أحوالنا, و أحسن أعمالنا, و بلّغْنا مما يرضيك آمالنا, و ولِّ اُمورنا خيارنا, و لا تولَّ اُمورنا شرارنا, و لا تؤاخذنا بما فعل السفهاء منّا, و كن لنا و لا تكن علينا. اللهم اجعل هذا البلدآمنا, مؤمنا, مطمئنّا و سائر البلاد المسلمين برحمتك يا أرحم الرحمين.

ان الله يأمر بالعدل و الإحسان ، و ايتاء ذي القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر و البغي يعظكم لعلكم تذكرون.

 صدق الله العظيم

Literatura: Tefsir ibni Kesir, Sahihul Buhari, ,,Vakuf kao socijalni faktor'', Muharem Omerdić, ,Bosna i Hercegovina je bila, jeste i ostaće zemlja vakufa''.

 Nijaz Salkić