Priredio: Nijaz SALKIĆ
Uvod
Historija me jako zanimala još iz doba moga odrastanja i djetinjstva. Posebno zanimanje pokazujem za islamsku povijest od ranog početka, pa kroz srednji vijek i sve do današnjih dana.
Cijela sadašnja situacija muslimana je u direktnoj vezi sa nastankom i funkcionisanjem islamske države i civilizacije. U nekoliko nastavaka, uz Allahovu pomoć ću podastrijeti osnivanje i trajanje dinastija Emevija i Abbasija iz knjige »Istorija islama«, od Besima Korkuta, izdane u Sarajevu 1935. godine.
SVJETOVNA KNJIŽEVNOST
Širenjem islamske države dođoše muslimani u dodir sa Perzijancima, Grcima, Egipćanima i Indijcima, koji su imali svoje stare kulture. Kada poslije prvog stoljeća prestadoše velika zavojevanja, zavlada zatišje, te u slobodi i ekonomskoj bezbjednosti počeše muslimani raditi na književnom polju u svim pravcima. Poslije vjerske književnosti, koju muslimani u to doba bogato obradiše, počeše odmah prevoditi i djela starih kulturnih naroda.
Prvi koji naredi da se na arapski jezik prevede jedno strano djelo bijaše Halid ibnu Jezid unuk halife Muavije 1. Kada ne uspje da dođe na prijestolje, Halid se odade na izučavanje raznih grana znanosti i pošto se zanese u izučavanje alkemije, naredi da se jedno djelo o alkemiji prevede na arapski jezik. Poslije zaredaše drugi prevodi o medicini i astronomiji. Kada kulturni centar Islama postade Bagdad počeše u njega dolaziti Sirijanci, Perzijanci i Indijci, i po nagovoru abasovićkih halifa, bogato nagrađivani, prevedoše razna djela starih kulturnih naroda na arapski jezik.
Od abasovičkih halifa bijaše prvi El-Mensur, koji naredi da se sa indijskog jezika prevede jedno djelo o kretanju zvjezda. Po njegovoj želji prevede nekoliko medicinskih djela sa grčkog jezika njegov tjelesni liječnik, a El-Mensur opet pisa vizantinskom kralju, da mu pošalje nekoliko prevedenih djela. Za hilafeta Harunovog bijaše Bagdad pun učenih ljudi, koji poznavahu strane jezike, i kada on prilikom svojih ratova sa Vizantom nađe mnoga naučna djela u Ankari i Amuriji, naredi da se prenesu u prijestolnicu i prevedu.
Do El-Memnuna bijahu prevođena djela iz medicine i astonomije, ali kada on posta halifom naredi da se počnu prevoditi djela iz grčke filozofije. Kada je čuo da u Carigradu imaju dragocjena djela starih grčkih filozofa, pisa vizantinskom caru da mu dozvoli da ih prevede, što ovaj i učini. El-Memnun posla svoje učene ljude koji pobraše djela i prenesoše ih u Bagdad, te po El-Memnunovom naređenju budu sva prevedena na arapski jezik. El-Memnun bijaše veoma obrazovan i veliki ljubitelj grčkih filozofa, pa suhim zlato plaćaše težinu prevedenih djela, koja rasturi među svijet. Za El-Memnunom se povedoše mnogi ugledni ljudi, te i oni o svom trošku počeše prevoditi djela sa grčkog, perzijskog, sanskritskog i latinskog jezika i tako obogatiše arapsku književnost djelima svih učenjaka staroga vijeka. Sa grčkoga jezika budu prevedena sva nađena djela Platona (9 komada), Aristotela (20 kom), Epikrata (10 komada) i Galenusa (16 komada), čiji je sadržaj bio filozofski, medicinski, astronomski, prirodoslovni, mehanički i muzički. Djela koja bijahu prevedena sa perzijskog jezika bijahu po sadržaju životopisi, priče i pjesme, dok su indijska djela bila medicinska, astronomska i istorijska. Tako muslimani za nepuno stoljeće prevedoše znamenita djela svih naroda sa kojima su došli u dodir, dok je Rimljanima trebalo nekoliko stoljeća da prevedu samo neki dio grčkih djela.
Veliko poštovanje, koje ukazivahu halife učenjacima svakom prilikom i bogati darovi kojima ih nagrađivahu za njihova pisana djela, omogući im da se potpuno odaju nauci. Halife Harun i El-Memnum bijahu u poštovanju i nagrađivanju učenjaka nedostiživi. Kada Arapi prevedođe ova znamenita djela starih kulturnih naroda počeše sami izučavati pojedine grane nauke, i već u trećem i četvrtom stoljeću pisahu samostalno djela iz filozofije, medicine, matematike, prirodnih nauka, astronomije, zemljopisa i istorije, prestignuvši u tom pogledu stare narode. Na hiljade napisanih djela razasu se širom islamskog svijeta, a u svim većim mjestima osnovaše se biblioteke, koje su imale na stotine hiljada svezaka. U početku islamske države bijaše žarište nauke u Medini, a kasnije u Basri i Kufi, a kad se osnova Bagdad, posta on stjecište učenjaka.
UMJETNOST
Uporedo sa prosvjetom napredovaše i umjetnost u islamskoj državi. Veliko bogastvo u kojem su živili muslimani podstače ih da prave divne zgrade, koje su bile prostrte skupocjenim prostirkama. Odijelo im bijaše od svile i divnih tkanina ukrašeno šarolikim vezom i draguljima. Gradovi u kojima cvjetahu umjetni zanati dobiše svjetski glas radi svojih proizvoda.
Prilikom pravljenja džamija i vladarskih dvoraca stvoriše muslimani islamsku gređevnu umjetnost, koja je po svojim ukrasima priznata kao najraskošnija na svijetu. Iako je na islamsku građevnu umjetnost uticao vizantiski i perziski stil, islamski su narodi stvorili građevnu umjetnost sa svojim naročitim stilom, koji je je progutao elemente vizantske i perziske umjetnosti.
Kako je Islam radi skorog idolopoklonstva zabranio slikarstvo i kiparstvo, muslimanski umjetnici pokazaše svoju djelatnost u graditeljstvu i ukrasima. U prostranoj islamskoj državi življahu razni narodi, koji tokom vremena stvoriše u svojim pokrajinama naročite grupe stilova i to: sirijsko-egipatski čija je najljepša građevina sultan Hasanova i Kajt-bajova džamija u Kairu; zapadni stil, po kojem su pravljene džamije, medrese i dvorci u sjevernoj Africi i Španiji. Najreprezantativnija građevina ove grupe je palata El-hamra u Granadi, slavna po svojoj umjetničkoj kićenosti, stupovima i vodoskocima.
Pod uticajem ovih dviju grupa razvi se kasnije perzijska i indijska grupa, čije je najljepše djelo mauzolej Tadž-mehal u Indiji, napravljen od bijelog mramora. Pod uticajem vizantijskim i perzijskim razvi se kasnije osmanlijska grupa, čije su najljepše građevine: sultan Bajezidova, sultan Sulejmanova i sultan Ahmedova džamija u Carigradu.
Pogledaj ovaj link: http://hr.wikipedia.org/wiki/Geografija_i_kartografija_u_srednjovjekovnom_islamu
U slijedećem nastavku, inšaAllah: Drugi otsjek: Turci Osmanlije
Ni komentarjev:
Objavite komentar